Bu ders notumuzda Biyoloji dersinin İnsanda Endokrin Sistem konusu altında; Endokrin Sistem (Hipofiz, Tiroit, Paratiroit, Eşeysel Bezler, Pankreas, Böbrek üstü bezler) Görevleri, Yapısı, Özellikler, Salgılanan Hormonlar, Geri Besleme vb. başlıklar hakkında detaylı bilgileri bulabilirsiniz.

İnsanda Endokrin Sistem 

Vücudun çalışmasını kontrol eden, iç dengenin sağlanmasında görev alan sistemlerden biride endokrin sistemdir. Hipofiz, Tiroit, Paratiroit, Eşeysel Bezler, Pankreas, Böbrek üstü bezler.

Beyinde bulunan nohut büyüklüğündeki hipotalamus tarafından kontrol edilen bir bezdir. Salgıladıkları hormonlarla vücudumuzda bulunan diğer endokrin bezlerin salgılarını kontrol ederler. Hipofiz salgılarını üç bölümden salgılar. Ön lob, arka lob, ara lob.

Hipofiz

Hipofizin Ön Lobundan Salgılanan Hormonlar

STH(Somatotropin Hormon): Büyümemizi sağlar. Vücudumuzdaki hücrelerde görev alan hormondur. Vücudumuzda protein sentezi artırır. Karbonhidrat ve yağ metabolizmasını düzenler. Azlığında cücelik, çocukluğunda devlik meydana gelir. Erişkin insanlarda büyüme bittikten sonra fazla salgılanmaya devam edilirse akromegali; el, ayak ve kafatası kemiklerinin fazla büyümesine neden olur.

TSH(TUH=Tirotropin):Tiroid bezinin uyarılmasını ve tiroksin hormonun salgılanmasını sağlar.
ACTH(=Adrenokortikotropik Hormon):Böbrek üstü bezinin korteks kısmını uyararak buradan steroid hormonları salgılattırır.
LTH(=Luteotropik Hormon=Prolaktin):Korpus luteumun devamını sağlar.Annelik duygusunu geliştirir.Süt keselerinin oluşumunu sağlar.
LH(=Luteinleştirici Hormon):Dişilerde ovalasyonu sağlar.Korpus luteumun oluşmasını sağlattırır.
FSH(=Folikül uyarıcı Hormon):Dişilerde folikülleri geliştirerek yumurta hücresinin olgunlaşmasını sağlar.Foliküllerde östrojen salgılattırır.Erkeklerin testislerinde sperm hücrelerin oluşumunu başlatır.

Hipofizin Ara Lobundan Salgılanan Hormonlar:

MSH(=Melanosit Uyarıcı Hormon): İnsanda deri rengini çevre şartlarının etkisi ile koyulaşmasını sağlar. Hormon azlığında cilt açık renkli, fazlılığında koyu renkli hale gelir. Melanin pigmentleri, embriyo dönemin bağ dokudan oluşur.
Hipofizin Arka Lobundan Salgılanan Hormonlar:
Oksitosin: Kadında doğumu kolaylaştıran hormondur. Doğum sırasında Rahim kaslarının kasılıp gevşeme ile doğumu kolaylaştırır. Bu hormonun salgılanması doğumun başladığını gösterir.
Vasopressin: Atar damarlardaki düz kasların kasılmasını kan basıncının yükselmesini sağlar.Böbreklerde suyun geri emilerek kana karışmasını sağlıyor. Bu hormon az salgılandığında kişilerde şekersiz şeker hastalığı görür.Bu insanların vücutları susuz kalır.

Tiroit Bezi

Hipotalamus (RH) à Hipofiz (TSH)à Tiroit bezi à Tiroksin, kalsitonin
Tiroksin: Tiroksin hormonu tiroit bezinin TSH la uyarılmasıylasın sonucu salgılanır. Tiroksin hormonu iyot mineralliyle çalışan bir hormondur. Yeterli miktarda alınmaz is hastalıkların oluşmaya başlar.Tiroksin Hormonun Görevi;Metabolizmanın çalışmasını düzenler. Tiroksin hormonu az salgılandığında yani kandaki tiroksin hormonu azalığında hipofiz bezi uyarılır. Hipofiz bezi de TSH salgılayarak, tiroit bezinin Tiroksin salgılamasını tektiler. Bez fazla çalışmasına rağmen yeterli tiroksin sağlanmadığı için büyür. Bu hastalığa guatrı denir. Bu kişiler iyotlu besinlerle beslendiklerinde hastalıkları düzelir. Çocuklarda az çalışırsa kretenizm (zeka özürlülüğü) hastalığı oluşur. Ergin insanlarda miksedoma hastalığı oluşur. Bu insanlarda tiroksin hormonu azdır.
Kalsitonin: Paratiroit bezinin salgıladığı parathormonu ile birlikte vücudumuzun Ca, P metabolizmasını düzenler. Kandaki Ca’ların kemiklere geçmesini sağlar.

Paratiroit Bezi:

Tiroit bezinin arkasında ona yapışık mercimek büyüklüğünde bir bezdir. Salgıladığı hormon parathormondur. Parathormon kalsitoninle birlikte kandaki Ca ve P miktarını düzenler. Ca’nın kemiklerden kana geçmesinin sağlar ayrıca incebağırsaktan Ca geri emilimini ve böbreklerdeki Ca emilimini sağlar.
Ca Minareli:
· Kemik dokunun oluşumunda
· Kasların ve sinirlerin çalışmasında
· Kanın pıhtılaşmasında
· Hücre zarının aktif taşımasında kullanılır. Bu nedenle canlılarda belirli düzeyde kan bulunması gerekir.
Fazla salgılanırsa Ca kana geçer kemikler zayıflar, kaslar uyartılara geç cevap verir. Az salgılanırsa tetani denilen hastalık oluşur. Kasalara ağrı ve sürekli titreme meydana gelir. El ve ayak parmaklarda iç doğru bükülme meydana gelir.

Böbrek Üstü Bezi (Adrenal Bezi)

Böbrek üstünde bulunan ve böbrekle doğrudan ilişkisi olmayan bir bezdir. Bu bezler iki bölümden hormon salgılar, dış bölüm korteks (kabuk), iç bölüm ise medulla ya da öz bölümü denir.

Kabuk Bölümünden Salgılanan Hormonlar:
Kartizol: Kan şekerini artırır. Karbonhidrat, yağ ( organik bileşikler) metabolizmasını düzenler. İltihaplarda, romatizma ve alerji tedavilerde kullanılan bir tedavidir.
Aldesteron: Hücre dışı sıvıların iyon değişimi düzenler.Böbreklerdeki Na –Cl iyonları emilimini sağlar. Aldesteron yokluğunda ölüm gerçekleşir.
Adrenal Eşey Hormonu: Erkeklerde ve dişilerde salgılanan bir hormondur. Bu hormon daha çok erkek eşey hormonların görevi gibi etki sağlar. Ergenlik dönemine gelmeyen erkek çocuklarında salgılandığında çocuk ergenliğe girer. Kız çocuklarında ise erkeksi özellikler gelişmeye başlar.
Öz Bölümden Salgılanan Hormonlar:
Adrenalin :Korku , öfke ve heyecan anında salgılanır.Sempatik sinir sistemi epinefrinin etkisiyle kan basıncını yükseltir,kalp atışlarını hızlandırır damarlar genişler , göz bebekleri büyür, kıllar dikleşir.
Noradrenalin: Kan damarlarının daralmasına, kılcal damarların kasılmasına neden olur (daralır) . Kan basıncını arıtır. Kan şekeri ve kalp çarpası üzerindeki etkisi zayıftır.

Eşeysel Bezler

Ovaryum: Dişilerin vücudunda bulunan eşeysel bezdir. Ergenlik döneminde çalışmaya başlar. Dişilerin karın boşluğunda bulunana bir çift bezdir. Bu bezler döllenme borusu ile döl yatağına bağlıdır. Regl oluşumda görev alır. Bu olaylar gerçekleşirken ovaryum iki hormon salgılar.
1. Östrojen: Dişinin kadınsı özellikler almasını sağlar.Normalde yumurtalıktan salgılanırken hamilelik döneminde plasentadan salgılanır.
2. Progesteron:Yumurta döllemiş ise progesteron hormonu salgılanması fazlalaşır. Böylece vücut yumurtanın döllediğini anlar. Hamilelik bitene kadar kandaki seviye aynıdır. Progesteron hormonu azalırsa hamilelik sonlanır (düşük).
Testis Hormonu (Androjen): Testislerde testesteron hormonu üretilir.Erkeklerde ikincil karakterlerin gelişmesini ve spermlerin olgunlaşmasını sağlar

Pankreans 

Karma bir bezdir.Ürettiği enzimleri kanalla bağırsağa gönderir. Langerhans odacıklarında ürettikleri hormonları kana verirler. Langerhans adacıklarını beta hücrelerinde üretilir.Kan şekerinin dokulara geçişini sağlar.Kas ve karaciğerde glikojen sentezini sağlar.Yeterli salgılanmadığında kan şekeri yükselir ve bunun sonucunda şeker hastalığı görülür. Glukagon: Langerhans adacıklarının alfa hücrelerinde sentezlenir.Karaciğerde depo edilen glikojeni parçalattırır.Glikozun kana geçişini sağlayarak kan şekerini arttırıcı etki yapar.
İnsülin:

GERİ BESLEME=FEED BACK

Endokrin bezler ile hipofiz arasında gerçekleşen kontrol mekanizmasına feed back denir. Feed back mekanizması ile endokrin bezler salgılayacağı hormon seviyesi azaldığında hipofiz ön lobundan salgıladığı salgılar ile endokrin bezi uyararak tekrar salgı salgılamasını sağlar. Bu sayede canlıdaki hormon seviyesi sağlanmış olur.

Sayfa No İçerikleri :

• SAYFA 1: Endokrin Sistemine Giriş
• SAYFA 2: Bitkisel Hormonlar
• SAYFA 3: İnsanda Endokrin Sistem